Türkiye, Avrupa'ya gaz akışında önemli rol üstlenecek
Rusya-Ukrayna savaşı öncesinde, Rusya, Avrupa Birliği’nin (AB) en büyük doğalgaz tedarikçisi olarak öne çıkarken, 50 yıl süren boru hattı yatırımları sonucunda 2022 itibarıyla AB pazarındaki payını yüzde 40'a kadar artırmıştı.
Savaş öncesi, Rusya'nın payı, AB gaz portföyünde 2018'de 201,7 milyar metreküp düzeyine kadar yükselse de 2023'te bu miktar yaklaşık 35 milyar metreküpe kadar geriledi. Söz konusu miktarın 15 milyar metreküpü boru gazı olarak Ukrayna üzerinden kalan kısmı ise sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) olarak sevk edildi.
Savaş nedeniyle uygulanan yaptırımlar sonucu, Rusya müşterilerini ABD, Katar gibi sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarikçilerine ve üretim kapasitesini artıran Norveç'e kaptırdı.
Rus gazını Avrupa'ya taşıyan başlıca boru hatları olan Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa boru hatları kullanıma kapanırken, Ukrayna'dan gaz sevkiyatının durması durumunda Türkiye, TürkAkım boru hattıyla tek geçiş güzergahı olarak ön plana çıkıyor.
Türkiye ile Rusya arasında imzalanan anlaşma çerçevesinde, Ocak 2020'de devreye giren TürkAkım projesi, yüksek kapasitesiyle enerji denkleminde dikkati çekiyor.
Her biri yıllık 15,75 milyar metreküp kapasiteye sahip iki hattan oluşan TürkAkım, bugüne kadar Türkiye'ye 40 milyar, Avrupa'ya ise 53 milyar metreküpten fazla doğalgaz tedarik etti.
Rus yetkililer, Türkiye üzerinden Avrupa'ya toplamda 63 milyar metreküp gaz sevk edilebileceğini belirtmişti.
Öte yandan, Ukrayna'nın, gazın kesilmesinin ardından Rusya'dan gelen transit ücretlerinde yıllık yaklaşık 800 milyon dolar, Gazprom'un ise gaz satışlarından yaklaşık 5 milyar dolar kaybedeceği tahmin ediliyor.
"Türk piyasası, Rus gaz ihracatı için çıkış noktasına haline geliyor"
Erste Investment Petrol ve Gaz Analisti Tamas Pletser konuya ilişkin AA muhabirine yaptığı değerlendirmede Ukrayna'nın bu adımının dolaylı olarak Rusları, Türk pazarına daha fazla gaz satmaya ve hem Mavi Akım hem de TürkAkımı boru hatları üzerinden daha fazla gaz iletmeye yönlendirdiğini belirterek, "Türk piyasası Rus gaz ithalatı için ana transit güzergahlarının kapanması nedeniyle daha da önemli bir çıkış noktası haline geliyor." dedi.
Türkiye, Avrupa'ya gaz tedarikine yönelik Türkiye'nin, bölgesel bir gaz ticaret merkezi olmanın yanında Güney ve Doğu Avrupa'ya gaz tedarikinde kritik bir rol oynama konusunda mükemmel bir konumda bulunduğunu kaydeden Pletser, Türkiye'nin enerji konusunda çok sayıda kaynak ülkeye yakın olduğuna ve bu ülkelerden gelen boru hatlarına ev sahipliği yaptığına işaret etti.
Pletser, Azerbaycan ve Türkmenistan gazı ve hatta Katar-Türkiye doğal gaz boru hattı gibi olası projelerin de rol oynadığı avantajlı coğrafyada siyaset ve güvenlikle alakalı sorunları çözülmesi durumunda birçok fırsatın bulunduğunu belirterek, şunları kaydetti:
"Doğru bir yönetimle, Türkiye'nin ticaret merkezi ve tedarik noktası olarak parlak bir geleceği var. Türkiye, doğal gaz için önemli bir merkez olabilir ve ülke, Orta Doğu, Karadeniz, Rusya ve Akdeniz gaz kaynakları ile Orta ve Güneydoğu Avrupa'daki ana müşteriler arasında önemli bir aracı rolü oynayabilir."
"Türkiye, Avrupa'ya gaz akışında önemli rol üstlenecek"
Japonya Enerji Ekonomisi Enstitüsü Kıdemli Ekonomisti Akira Yanagisawa da sevkiyatın durmasından önce her yıl 45 milyar metreküp gazın, Ukrayna üzerinden Rusya'dan Avrupa'ya sevk edildiğini anımsatarak, "Bu nedenle şimdi Avrupa, Ukrayna üzerinden yapılan sevkiyatın askıya alınması nedeniyle gaz açığını kapatmak için yurtdışından LNG ithal etmek zorunda kalacak veya Rusya'dan Türkiye üzerinden boru hattıyla gaz sevkiyatını artıracaktır." ifadelerini kullandı.
Yanagisawa, Avrupa'ya sevkiyat konusunda TürkAkım dışında pek seçenek kalmadığına işaret ederek, "Bu nedenle, Türkiye, Rusya'dan Avrupa'ya boru hattıyla gaz iletimindeki artan hacmi kabul etmede önemli bir rol üstlenecektir." değerlendirmesinde bulundu.
Oxford Enerji Çalışmaları Enstitüsü Araştırma Görevlisi Zuzana Princova ise mevcut durumda Rusya'nın TürkAkım aracılığıyla Türkiye üzerinden gaz sevkiyatını artırabileceğine işaret ederek, "Eğer Türkiye üzerinden geçen boru hatlarında boş kapasite varsa, Türkiye, Rus veya Azerbaycan gazının Avrupa'ya sevkiyatında artış sağlayabilecektir. Bence bu büyük ölçüde bir kapasite meselesidir." açıklamasında bulundu.
Türkiye, attığı adımlarla gaz merkezi olma hedefini pekiştiriyor
Son 20 yılda kurduğu LNG ve Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) tesisleriyle boru gazının yanı sıra sıvılaştırılmış doğal gaz tedarik kapasitesini de artıran Türkiye, 2024'te yaklaşık 100 milyar metreküp LNG tedarikini öngören anlaşmalara imza attı.
Bu çerçevede Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'ın (BOTAŞ) geçen yıl 4 farklı şirketle imzaladığı sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedariki anlaşmalarıyla LNG atılımı yaptı.
BOTAŞ, Umman ile 2025-2035 yılları arasında doğal gaz temin etmek amacıyla Ocak 2023'te bir LNG Tedarik Anlaşması imzaladı. Buna göre söz konusu ülkeden yıllık 1 milyon ton ( yaklaşık 1,40 milyar metreküp) kadar LNG ithal edilecek.
Şirketin mayısta ExxonMobil ile vardığı Mutabakat Muhtırası kapsamında, ExxonMobil Türkiye'ye yıllık 2,5 milyon tona (yaklaşık 3,45 milyar metreküp) kadar LNG tedarik edebilecek.
BOTAŞ 2 Eylül'de Shell ile 18 Eylül'de TotalEnergies ile tedariki 2027'den başlamak üzere 10 yıllık LNG anlaşmaları imzaladı. Bu kapsamda, Shell anlaşmasında yıllık 4 milyar metreküp, TotalEnergies anlaşmasında ise yıllık 1,6 milyar metreküp doğal gazın önemli bir kısmı BOTAŞ tarafından ABD’deki üretim terminallerinden dolum yapılarak teslim alınacak, bir kısmı ise BOTAŞ’ın talebi doğrultusunda Türkiye veya Avrupa terminallerine teslim edilecek.
Söz konusu anlaşmaların toplamına bakıldığında adı geçen yabancı firmalardan anlaşma süreleri boyunca yaklaşık 100 milyar metreküpe kadar gaz temin edilebileceği öngörülüyor.
LNG altyapısını yanı sıra Türkiye, Rusya, Azerbaycan ve İran'dan boru hatlarıyla gaz tedarik ediyor. Rusya'dan TürkAkım boru hattı aracılığıyla yıllık 31,5 milyar metreküp, Mavi Akım boru hattı üzerinden 16 milyar metreküp gaz alma kapasitesine sahip bulunuyor.
Öte yandan Azerbaycan'dan gelen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı'nın (TANAP) yıllık kapasitesi 16 milyar metreküp, İran-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı'nın yıllık kapasitesi ise 10 milyar metreküp seviyesinde bulunuyor.
