Dünya Haberleri - Son Dakika Dünya Haber Güncel Gelişmeler

Dünya elektronik çöplüğüne mi dönüşüyor?

Araştırmalara göre, chatbotlar ve içerik üretme sistemleri gibi üretken yapay zekâ uygulamalarının yükselişi, bu on yılın sonunda 1,2 ila 5 milyon ton arasında ek elektronik atık (e-atık) oluşumuna neden olabilir. Özellikle büyük dil modellerine (LLM) odaklanan çalışmada, bu yapay zeka sistemlerinin insan dilini yorumlayıp üretebilme yetenekleri sayesinde soruları yanıtlayabilme, metin yazma veya görsel oluşturabilme gibi çok çeşitli işlevleri yerine getirdiği ifade ediliyor. Bu yeteneklerinin yanı sıra, üretken YZ'nin hızla gelişmesi, daha fazla donanım altyapısı ve çip güncellemeleri gerektiriyor. Araştırmacılar, bu teknolojinin büyümesine ayak uydurmak için yapılacak yükseltmelerin, mevcut e-atık sorunlarını artırabileceği uyarısında bulunuyor. e-atık miktarı yıllık 2,5 milyon tona ulaşabilir Çalışmada, LLM'lerin eğitimi ve çalıştırılması için gereken büyük hesaplama kaynaklarının yüksek enerji tüketimi ve karbon ayak izi gibi sürdürülebilirlik sorunlarına yol açtığı belirtiliyor. Araştırma ekibi, 2020-2030 arasında YZ'nin e-atık oluşturma potansiyelini dört farklı senaryoya göre hesapladı. En yüksek kullanım senaryosunda, 2030’a kadar YZ kaynaklı e-atık miktarının yıllık 2,5 milyon tona ulaşabileceği öngörülüyor. Bu en yoğun kullanım senaryosunda, YZ kaynaklı e-atıklar arasında 1,5 milyon ton baskılı devre kartı ve 500 bin ton pil bulunacağı öngörülüyor. Bu piller, kurşun, cıva ve krom gibi zararlı maddeler içerebiliyor. Araştırmada ayrıca, geçtiğimiz yıl sadece 2,6 bin ton elektronik atığın YZ teknolojilerine ait olduğu, ancak bu miktarın genel e-atıkla birlikte ciddi oranda artması beklendiği kaydediliyor. 2030 yılı itibarıyla toplam e-atık miktarının yüzde 30 artarak 82 milyon ton gibi devasa bir rakama ulaşacağı tahmin ediliyor. Araştırmacılar, e-atık oluşumunu azaltmak için dairesel ekonomi stratejilerinin önemine dikkat çekiyor. Bu stratejiler arasında mevcut altyapının ömrünü uzatma ve temel malzemelerin yeniden kullanımı öne çıkıyor. Çalışma, bu yöntemlerin uygulanması durumunda YZ kaynaklı e-atık miktarının yüzde 86’ya kadar azaltılabileceğini vurguluyor. Bu araştırma, Nature Computational Science dergisinde yayımlandı.

Dünyanın en zenginleri Trump'ı kutlamak için sıraya girdi

Amazon, Meta, Google ve Apple'ın Üst Yöneticileri (CEO) başta olmak üzere iş ve teknoloji dünyasının birçok isminden, ABD'nin 47. Başkanı seçilen Donald Trump'a tebrik mesajları geldi. Meta'nın CEO'su Mark Zuckerberg, "Başkan Trump'ı kesin zaferinden dolayı tebrik ediyorum. Ülke olarak önümüzde büyük fırsatlar var. Sizinle ve yönetiminizle birlikte çalışmayı dört gözle bekliyorum." değerlendirmesinde bulundu. Amazon'un kurucusu Jeff Bezos, "45'inci ve şimdi 47'nci Başkanımızı olağanüstü siyasi geri dönüşü ve mutlak zaferi dolayısıyla kutluyorum." ifadelerini kullandı. Amazon'un CEO'su Andy Jassy, Trump'ı tebrik ederek, müşteriler, çalışanlar, halk ve ülke için önemli konularda Trump ve yönetimiyle çalışmayı dört gözle beklediklerini belirtti. Apple'ın CEO'su Tim Cook, "Trump ve yönetimiyle çalışmak için sabırsızlandıklarını" vurguladı. Google'ın CEO'su Sundar Pichai, başkanlık seçimini kazanan Trump'ı tebrik etti. Pichai, "Amerikan yenilikçiliğinin altın çağındayız ve bunun avantajlarını herkese ulaştırabilmek için yönetiminizle birlikte çalışmaya hazırız." ifadesine yer verdi. Intel'in CEO'su Pat Gelsinger, seçim zaferinden dolayı Trump ve Ohio Senatörü James David Vance'i tebrik ederek, şunları kaydetti: "Amerika'nın dünyadaki teknoloji ve üretim liderliğini daha da ileriye götürmek için yönetiminizle birlikte çalışmayı dört gözle bekliyoruz." Dell'in kurucusu ve CEO'su Michael Dell, herkes için güçlü ve birleşik bir gelecek için birlikte çalışmayı dört gözle beklediklerinin altını çizdi. Microsoft CEO'su Satya Nadella ise “Sizinle ve yönetiminizle çalışmayı dört gözle bekliyoruz.” açıklamasını yaptı.

İklim krizinin sessiz tehdidi

Küresel iklim değişikliği, dünyanın yüzde 70’ini kaplayan okyanusları da derinden etkiliyor. Dünya genelinde hızla artan su sıcaklıkları, okyanus ekosistemlerini tehlikeli bir şekilde dönüştürüyor. Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) yayımladığı verilere göre, 1970’lerden bu yana okyanuslar insan kaynaklı ısınmanın yüzde 90’ından fazlasını emdi. Bu süreçte dünya denizleri her 10 yılda yaklaşık 0,13 derece ısındı.

Dünyayı Güneş fırtınası vuracak

Bu olay, Güneş’in 11 yıllık döngüsünün zirvesine yaklaştığı, hatta zirveye ulaştığı bir döneme denk geliyor. Mayıs ayında gezegen, son 20 yılın en güçlü jeomanyetik fırtınalarını yaşamış ve kutuplardan uzak bölgelerde bile gökyüzünde renkli görüntüler oluşmuştu. Şiddetli fırtına uyarısı ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) Uzay Hava Tahmin Merkezi’nden Shawn Dahl, "Mevcut beklenti, fırtınanın sabah veya öğle saatlerinde, Doğu Zaman Dilimi'nde etkisini göstereceği ve bir sonraki güne kadar sürebileceği yönünde" dedi. Güneş’ten fırlayan koronel kütle ejeksiyonu (CME), saatte 4 milyon kilometre hızla Dünya'ya doğru ilerliyor. Bu durum nedeniyle, yetkililer G4 seviyesinde bir jeomanyetik fırtına uyarısı yaptı. G4 seviyesi, en yüksek fırtına seviyesi olan G5’in bir altı. Ancak fırtınanın tam şiddeti, çarpma anına kadar netleşmeyecek. Elektrik şebekeleri ve uydu sistemleri risk altında CME'ler Dünya'nın manyetosferine çarptığında, jeomanyetik fırtınalar oluşuyor. Bu fırtınalar, Dünya yörüngesindeki uyduları bozabilir ve radyo sinyalleri ile GPS sistemlerinde aksamalara neden olabilir. Ayrıca elektrik şebekelerinde kesintilere yol açabilir. 2003’teki "Cadılar Bayramı Fırtınaları", İsveç’te elektrik kesintilerine ve Güney Afrika’da enerji altyapısında hasarlara neden olmuştu. Mayıs ayındaki fırtınalar, ABD’nin Ortabatı bölgesinde tarımda kullanılan hassas GPS sistemlerini bozmuş ve bazı yüksek voltajlı transformatörlerin devre dışı kalmasına yol açmıştı. Fırtınaların etkisiyle, yörüngedeki yaklaşık 5 bin uydunun seviyelerinin yeniden ayarlanması gerektiği belirtildi. Fırtınalar, iyonosferi genişleterek uyduların yavaşlamasına ve yörüngeden sapmalarına sebep olabiliyor. Yetkililer, bu tür auroraların en iyi şekilde şehir ışıklarından uzak, karanlık bölgelerde gözlemlenebileceğini belirtiyor. Dijital kameralar ve telefonlar, çıplak gözle görünmeyen auroraları görüntüleyebiliyor. KAYNAK Sciencealert

Fransa'da turuncu alarm

Ulusal meteoroloji ajansı Metro-France, Pyrenees-Atlantiques ve Hautes-Pyrenees vilayetlerinde saatteki hızı 150 kilometreye ulaşabilecek rüzgarlara, başkent Paris’in de içinde yer aldığı Ile-de-France bölgesi dahil 17 vilayette ise şiddetli yağışların yol açabileceği sellere karşı uyardı. Ülkenin 19 vilayetinde alarm seviyesi turuncuya yükseltildi. Şiddetli yağışların Rhone Nehri ve çevresinde hasara yol açtığı Lyon'da su baskınları yaşandı. İtfaiye ekipleri Lyon ve çevresinde kötü hava koşullarından kaynaklı 20'den fazla olaya müdahale ederken, yetkililer su baskınları ve ağaçların devrilmesi riskine karşı vatandaşlardan dikkatli olmalarını istedi.

Instagram 14 yaşında

6 Ekim 2010 yılında kurulan Instagram, dünyanın en çok kullanılan sosyal medya platformları arasında bulunuyor. Dünyadaki aylık aktif kullanıcı sayısı 2 milyarı aşan platform, 9 Şubat'ta hayata geçirdiği bir dizi özellikle tepkilerin odağına yerleşti. Platformun herhangi bir bilgilendirme yapmadan getirdiği "siyasi içerikleri kısıtla" özelliğinin, kullanıcıların isteği dışında etkinleştirilmesi tartışmalara yol açtı. Bu özelliğin, ABD seçimleri için ya da Filistin'e destek ve bilgilendirme paylaşımlarına erişimi azaltmaya yönelik getirildiği belirtiliyor. Platformun tarihçesi Instagram, 6 Ekim 2010'da Mike Krieger ve Kevin Systrom tarafından kuruldu. Uygulama ilk günde 25 bin kullanıcı tarafından indirildi ve 3 aydan kısa süre içerisinde 1 milyon kullanıcıya ulaştı. Fotoğraf ve video paylaşım platformu, 2012 yılında Apple tarafından "yılın uygulaması" seçilirken aynı yıl uygulamanın Android versiyonu yayımlandı. Instagram, kuruluşundan 18 ay sonra yaklaşık 1 milyar dolar değerle Facebook tarafından satın alındı. Uygulamada 2013'te reklam sponsorlu fotoğraf ve video paylaşım süreci başlarken, 2016 yılında reklam gelirleri 3 milyar dolara ulaştı. Instagram'ın marka değerinin 70 milyar dolar olduğu hesaplanıyor. ABD'de Nasdaq endeksinde işlem gören Meta'nın piyasa değeri ise 1,4 trilyon doların üzerinde bulunuyor. Son yıllarda reklam değeriyle de öne çıkan Instagram'ın sadece 2023'ün ilk yarısında, moda, yaşam tarzı ve güzellik markaları için 16,9 milyar dolarlık medya etki değeri oluşturduğu tahmin ediliyor. Türkiye'nin en çok kullanılanları arasında Instagram'ın takipçi ve beğeni rekorlarını ise dünyaca ünlü futbol yıldızları elinde tutuyor. Lionel Messi'nin Dünya Kupası finalinin ardından kupayla paylaştığı fotoğraf 75,1 milyon ile en çok beğeniye sahip paylaşım olurken, Christiano Ronaldo 639 milyon kullanıcıyla en çok takipçiye sahip hesap olarak biliniyor. Instagram, Türkiye'de de kullanıcıların en çok tercih ettiği uygulamalar arasında yer alıyor. Türkiye İstatistik Kurumunun Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması'nın 2024 sonuçlarına göre, bireylerin en fazla kullandıkları sosyal medya ve mesajlaşma uygulamaları yüzde 86,2 ile WhatsApp, yüzde 71,3 ile YouTube ve yüzde 65,4 ile Instagram olarak sıralandı.

Uzayda mahsur kalan 2 astronot Dünya'ya dönmeyi bekliyor

Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) astronotlarını taşıyan ve teknik arızalar nedeniyle haziran başından bu yana Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) bekleyen Boeing'in Starliner mekiği, eylül başında mürettebatsız şekilde Dünya'ya döndü. Uzay aracı, 2 ertelemenin ardından uzaya fırlatıldı Arızalanan uzay aracının Dünya'ya yolcusuz dönmesinin ardından gözler, ISS'de mahsur kalan iki astronota çevrildi. Mayıs ayında ISS'ye yapılması planlanan uzay uçuş denemesi, mekikte tespit edilen valf arızası nedeniyle ertelenirken, haziran başındaki deneme de geri sayımın yapıldığı anda bilgisayar sisteminde meydana gelen teknik sıkıntıdan dolayı durduruldu. Yaşanan sorunların ardından Boeing, NASA astronotları Butch Wilmore ve Suni Williams'ı taşıyan Starliner mekiğini 5 Haziran'da uzaya yollamayı başardı. Florida eyaletindeki Cape Canaveral'dan uzaya fırlatılan mekikteki astronotların, ISS'de yaklaşık 1 hafta geçirmesi planlanıyordu. Mekikte birden fazla helyum sızıntısı tespit edildi Starliner mekiğinin ISS'ye kenetlenmesinden hemen sonra NASA tarafından yapılan açıklamada, uzay aracında 5 helyum sızıntısı tespit edildiği belirtildi. Sızıntılardan birinin uçuş öncesinde, diğerlerinin ise uçuş sırasında ortaya çıktığı kaydedilen açıklamada, sızıntının kaynağı olan helyum vanalarının kapatıldığı, uzay aracının da stabil durumda olduğu aktarıldı. Ertelenen dönüş tarihleri Normal şartlarda haziranın ikinci haftası gerçekleşmesi planlanan Dünya'ya dönüş uçuşu, uzay aracında tespit edilen helyum sızıntıları ve iticilerden bazılarının beklenmedik şekilde çalışmayı bırakması nedeniyle birden fazla kez ertelendi. Ekibin Dünya'ya dönüşü için en erken tarih başta 18 Haziran olarak belirlenirken, daha sonraki açıklamalarda tarihler 22 Haziran, 26 Haziran ve 2 Temmuz olarak revize edildi. NASA ve Boeing yetkilileri temmuzda düzenledikleri basın toplantısında, haftalardır sorun giderme çalışmaları ile uzay aracındaki problemleri anlamaya yönelik testler yürüttüklerini, bu nedenle de dönüş tarihlerinin ertelendiğini bildirdi. Mekik, mürettebatsız şekilde Dünya'ya döndü Teknik arızalar sonucu 5 Haziran'dan bu yana ISS'de bekleyen Starliner mekiği, eylül başında otomatik pilot modunda ve mürettebatsız şekilde Dünya'ya döndü. Yaklaşık 6 saat süren yolculuğun ardından uzay aracı, ABD'nin New Mexico çölündeki White Sands Uzay Limanı'na indi. Uzayda mahsur kalan astronotlar, Şubat 2025'te Dünya'ya dönebilecek NASA'dan yapılan açıklamada, SpaceX'in Crew-9 misyonu kapsamında 28 Eylül'de uzaya fırlatılan Dragon kapsülünün, uzayda mahsur kalan 2 astronotu Dünya'ya getireceği bildirildi. Açıklamada, 5 ay sürmesi planlanan Crew-9 misyonun tamamlanmasının ardından uzay istasyonunda bekleyen 2 astronotun da misyonda görevli diğer astronotlar ile Şubat 2025'te Dünya'ya döneceği kaydedildi. Böylece, Wilmore ve Williams'ın yaklaşık 1 hafta sürmesi gereken test uçuşu 8 ay sürmüş olacak.

SpaceX'in Crew-9 misyonunun uzay yolculuğu başladı

NASA'dan yapılan yazılı açıklamada, SpaceX'in Crew-9 misyonu kapsamında Dragon kapsülünün Falcon 9 roketi ile Florida eyaletindeki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri İstasyonu'ndan fırlatıldığı bildirildi. Açıklamada, NASA astronotlarından Nick Hague ve Rusya Federal Uzay Ajansından (Roscosmos) kozmonot Aleksandr Gorbunov'un ISS'de 5 aylık görevleri kapsamında kan pıhtılaşması, uzayda yetiştirilen bitkilerde nem, astronotların uzayda görmelerinde değişiklikler gibi konularda 200'ü aşkın bilimsel araştırma yapacağı ifade edildi. Crew-9 misyonunun tamamlanmasının ardından, kısa süreliğine uzay istasyonuna gönderilen ancak Boeing'in Starliner mekiğinin arızalanması sonucu uzay istasyonunda haziran başından beri mahsur bekleyen iki astronotun da Hague ve Gorbunov ile Şubat 2025'te Dünya'ya döneceği kaydedildi. Boeing'in uzaya gönderdiği Starliner mekiği arızalanmıştı Boeing, iki ertelemenin ardından 5 Haziran'da Butch Wilmore ve Suni Williams adlı 2 NASA astronotunu taşıyan Starliner mekiğini ilk kez uzaya yollamıştı. Helyum sızıntısı tespit edilen mekikte yapılan incelemelere rağmen sorunun kaynağı bir türlü bulunamamış ve aracın Dünya'ya dönüşü 4 kez ertelenmişti. Boeing'in arızalı kapsülüyle 2 astronotu Dünya'ya geri getirmenin çok riskli olduğuna karar veren NASA, astronotların Şubat 2025'e kadar uzayda tutulacağını açıklamıştı. Buna göre, astronotların 1 hafta sürmesi gereken test uçuşu 8 aydan fazla sürmüş olacak. Daha sonra NASA, Starliner mekiğinin mürettebatsız şekilde Dünya'ya döndüğünü duyurmuştu.

İngiltere, bugün son kömür santralini kapatıyor

İngiltere, bugün son kömür santralini kapatıyor İngiltere, bugün son kömür santralini kapatarak kömürle elektrik üretiminden çıkarken, bu anlamda kömürsüz döneme geçen ilk G7 ülkesi olacak. İngiltere'nin Nottinghamshire bölgesinde bulunan ve Uniper tarafından işletilen Ratcliffe-on-Soar'da elektrik üretimi bugün bitecek. Böylece 57 yıldır elektrik üretilen santral kapanırken, İngiltere'nin 142 yıllık kömürden elektrik üretim dönemi de sona erecek. İngiltere, elektrik sektöründe kömürü devreden çıkaran ilk G7 ülkesi olacak. Uniper'in işlettiği santralde yaklaşık 100 çalışan gelecek 2 yıl boyunca santralin devreden çıkarılması sürecinde görev alırken, şirket santraldeki diğer çalışanlarını başka santrallerde istihdam etmeyi veya enerji sektörünün farklı alanlarında iş bulabilmeleri için eğitim vermeyi planlıyor. - İngiltere elektrik üretimindeki kömür kullanımı Londra merkezli uluslararası düşünce kuruluşu Ember'in analizine göre, İngiltere'nin elektrik üretiminde 1882'den beri kullanılan kömürün payı 2012 itibarıyla yüzde 39'a ve 2019'da da yüzde 2'ye düştü. İngiltere 2015'te, 2025 itibarıyla kömürden elektrik üretimini sonlandıracağını duyurmuştu. Öte yandan, elektrik üretiminde kömürün payı azalırken, güneş ve rüzgar enerjisinin payı arttı. Doğal gazdan elektrik üretimini sürdüren İngiltere, 2030 itibarıyla tamamen karbonsuz bir elektrik üretim sistemi hedefliyor. - OECD ülkelerinin 3'te biri kömürsüz Ember analizine göre, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nde (OECD) kömürün elektrik üretimindeki payı 2007'de yüzde 36 ile zirveyi gördükten sonra geçen yıl yüzde 17'ye kadar düştü. Halihazırda OECD ülkelerinin üçte birinin elektrik üretimlerinde kömür yer almıyor. Bu ülkeler arasında kömürü hiç kullanmamış Kosta Rika, Estonya ve Litvanya'nın yanı sıra, kömür santrallerini kapatan İsviçre, Lüksemburg, Letonya, Belçika, İsveç, Avusturya, Portekiz, Norveç ve Slovakya da bulunuyor. İngiltere de 1 Ekim itibarıyla bu ülkeler arasına katılmış olacak. - "Ekonomilere temiz enerji yön veriyor" İngiltere Enerji Bakanı Michael Shanks, Ratcliffe-on-Soar santralinin kapanmasını "bir devrin sonu" olarak nitelendirdi. Ember Genel Müdürü Phil MacDonald, kirletici kaynakların bir bitiş tarihi olduğunu göstermek ve aynı zamanda yeni temiz enerji sistemini inşa etmek için elverişli bir ortam sağlamanın önemli olduğunu belirtti. Kömürün daha önce endüstriyel büyüme için gerekli görüldüğünü kaydeden MacDonald, "Şimdi ise temiz enerji ekonomilere yön veriyor, üstelik sadece yüksek gelirli ülkelerde değil, tüm dünyada." ifadesini kullandı. Uluslararası iklim değişikliği düşünce kuruluşu E3G'nin Kömürden Temiz Enerjiye Programı Politika Danışmanı Sean Rai-Roche, İngiltere'de işçi sendikalarının, santral çalışanları için adil bir geçiş süreci yaşanacağı konusunda iyimser olduğunu belirterek, sendikalar ve santralin sahibinin birlikte çalışarak işçilerin benzer alanlarda iş bulabilmesini sağladığını aktardı. - "Hala kömür yakan Avrupa ülkeleri bu durumu dikkate almalı" Beyond Fossil Fuels (Fosil Yakıtların Ötesinde) Kampanyacısı Alexandru Mustata da İngiltere'nin son kömürlü termik santralini kapatmasının önemli bir zafer olduğunu dile getirdi. İngiltere'nin elektrik üretiminde kömürün yerini daha sağlıklı, ucuz ve güvenilir yenilenebilir enerji kaynaklarının aldığını kaydeden Mustata, "Hala kömür yakan Avrupa ülkeleri bu durumu dikkate almalıdır. Kirleticilere karşı güçlü eylemler, sivil toplumun katılımı ve siyasi uzlaşıyla güvenli ve uygun fiyatlı yenilenebilir enerjiye dayalı bir enerji sistemine hızlı ve adil bir geçiş mümkün." görüşünü paylaştı. E3G Kömürden Temiz Enerjiye Programı Kıdemli Araştırmacısı Öykü Şenlen ise Türkiye'nin de kömürden çıkış stratejisi belirleyerek iklim konusunda liderlik gösterme fırsatına sahip olacağını ifade ederek, "Türkiye'nin, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin 31. Taraflar Konferansı'na resmi ev sahipliği teklifi, uluslararası hibe ve finansman fırsatlarını güvence altına alma konusundaki ilgisi göz önüne alındığında, kömürü nasıl aşamalı olarak kaldırmayı ve temiz enerji kaynaklarının payını nasıl artırmayı planladığını göstermesi kritik önemde." değerlendirmesinde bulundu.

#Dünya